Eve Dahil İşyeri Odası

Çoğu işletmeci mesleki uğraşlarını icra etmek için evin bir odasını işyeri olarak kullanır. Bundan dolayı oluşan masraflar belirli şartların yerine getirilmesi halinde vergiden düşürülebilir.

Gelir vergisi

Eve dahil oda ve bu odaya ait araç ve gereçler için kullanılan harcamalar ve giderler ancak bu odanın vergi mükellefinin tüm iş ve mesleki uğraşının merkez noktasını teşkil ediyorsa, vergiden düşürülebilir.

"İşyeri odası'' kavramının sınırları

İşyeri odası, bir ev veya büro odası özelliğine sahip bir oda anlamına gelmektedir. Doğası gereği meslek icra etmek için donatılmış ve bu tür fonksiyonel amaçlar için tasarlanmış ve adet üzere şahsi kullanıma uygun olmayan eve dahil odalar ''işyeri odası'' kavramı olarak nitelendirilmez.

Örneğin vergiye tabi bir işyeri odasının şartlarının kontrol edilmesine gerek kalmadan aşağıdaki odalarla ilgili masraflar işletme giderleri olarak kesilebilir:

• Yapıları ve donanımları gereği özel yaşam alanı olarak kullanılmaya mümkün olmayan muayene ve tedavi odaları (örn. bir doktor veya diş doktoruna ait muayenehane)
• İlgili ve uygun donanıma sahip laboratuvarlar
• Fotoğrafçı stüdyoları
• Film ve kayıt stüdyoları
• Yapıları ve donanımları gereği özel yaşam alanı olarak kullanılmaya mümkün olmayan yazıhane odaları. Yazıhanenin düzenli olarak aile dışı bir kişinin istihdam edilmesi ve/veya çalışma saatleri (satış bürosu, konferans salonu) çerçevesinde kullanılması bu duruma işaret eder.
• İçinde ürün numuneleri veya ticari ürünler bulunan ve bu yüzden şahsi kullanıma uygun olmayan depo odaları.
• Ses izolasyonlu müzik icra odaları, şayet mesleki uğraştan kaynaklı böyle bir oda zaruri ise.
• Atölyeler

Eve dahil olma kavramı

Bir işyeri odasının eve dahil olduğunu tanımlamak için, ya odanın aynı dairede (kiracı veya mülk sahibi olarak) bulunması ya şahsi binada bulunması ya da aynı taşınmaz (örn. bahçe evleri) üzerinde olması gerekir. Ev üzerinden işyerine ulaşılabiliyorsa eve dahil olma durumu söz konusudur.

Donanım ve donanımsal araç ve gereçler

Vergiye tabi bir işyeri odası söz konusu değilse, vergi indirimi yasağı, iş veya mesleki amaçlı kullanılsa dahi evin veya işyeri odasının donanımsal araç ve gereçlerini de kapsar. Donanımsal araç ve gereçler, öncelikle odalarda yaşamaya yönelik olan araç ve gereçlerdir.

Örnekler:
Sandalyeler, masalar / yazı masaları, lambalar / yazı masası lambaları, dolaplar, perdeler, kilimler, resimler, duvar dolapları, kitaplıklar ve komodinler

Örn. bilgisayar masaları da dahil olmak üzere bilgisayarlar, fotokopi ve faks makineleri, yazıcılar, elektronik bilgi işlem donanımları, telefonlar gibi tipik çalışma araçları ise iş veya mesleki amaçlı kullanımlarda vergiden düşürülebilir ve bu, bu gereçlerin şahsi odalarda veya vergi indiriminden faydalanamayan bir işyeri odasında kurulması durumunda da geçerlidir.

Tüm iş ve mesleki uğraşın merkez noktası durumunda uygulanan vergi indirimi

Vergi indiriminin şartları:
Donanımsal araç ve gereçler ve işyeri odası için yapılan harcamaların vergi bakımından tanınabilmesi için, vergi mükellefinin uğraşı türünün bu harcamayı zorunlu kılması ve işyeri odası olarak belirlenmiş odanın sadece veya hemen hemen sadece mesleki amaçlı olarak kullanılması şarttır.

Bu şartın yerine getirilip getirilmediği, gelir sağlayan tüm uğraşlara bağlı olmasından ziyade, her bir gelir kaynağının merkez noktasının ne olduğunca belirlenir. Bunun için aşağıdaki kontroller gerçekleştirilmelidir:

Mesleki özellikler açısından kontrol

Bir işyeri odasının uğraşın merkez noktasını teşkil edip etmediği yargısına, tipik mesleki özellikler göz önünde bulundurularak ulaşılır.

Merkezi bir işyeri odasında bulunan uğraşlar (mesleki özellikler):

Uğraş sadece veya hemen hemen sadece iş yeri odasından yürütülür ya da işyeri odasından yürütülen uğraşa ait bileşenler tipik olarak mesleki özellikler açısından ehemmiyet arz eder.

Örnekler:

Bilirkişi, yazar, şair, uzaktan çalışanlar, ressam, bestekâr, "evden çalışan muhasebeci"

Merkezi bir işyeri odasının dışında bulunan uğraşlar (mesleki özellikler):

Bu tür uğraşlarda mesleki özellikleri işyeri odasının dışında yürütülen bileşenler şekillendirir. İşyeri odasından yürütülen uğraşa ait bileşenler mesleki özellikler hakkında yargıya varmak için tipik olarak ehemmiyet arz etmez.

Örnekler:
Öğretmen, hakim, politikacı, orkestra şefi, konuşmacı, çalışma alanı dışarıda olan serbest meslek sahipleri (örn. yazıhane) 

Gelir kaynağı açısından kontrol:

Bir işyeri odasının bütün mesleki uğraşın merkez noktasını teşkil edip etmediği, sadece işyeri odasının gelir kaynağı açısından zaruri olup olmadığına bakılarak anlaşılır.

Şahsın birçok uğraşı bir arada yürütmesi durumunda öncelikle, bu çeşitli uğraşların hep birlikte bir (tek) gelir kaynağı veya ayrı ayrı tek başına gelir kaynakları olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Uğraşların farklı gelir türleri olması her halükarda birçok gelir kaynağının bulunduğuna delalet eder (örn. işyerinden elde edilen gelirler ve bağımsız olmayan çalışmadan elde edilen gelirler).

Aynı gelir türü içindeki çeşitli uğraşların bir (tek) gelir kaynağı olması için, mesleki olarak sıkı bir ilişki içinde bulunmaları gerekir (örn. belirli bir konu üzerinde hem yazar hem de konuşmacı olarak uğraşta bulunmak).

Bir gelir kaynağı: Bir tek mesleki özellik

Mesleki özelliğe şeklini veren uğraş tipik olarak işyeri odasından yürütülüyorsa, harcamalar vergi indirimine tabidir, aksi durumda değildir.

Bir gelir kaynağı: Birçok mesleki özellik

Bir işyeri odası, her biri farklı mesleki özelliklere atfedilebilecek birçok uğraş için kullanılıyorsa, bu farklı uğraşlardan hangisinin belirleyici olduğu kontrol edilmelidir. Burada belirleyici olan elde edilen gelirlerdir.

Buna göre merkez noktası bir işyerinde bulunan bir uğraşın gelir oranı %50'den fazlasına tekabül ediyorsa, işyeri odası (tüm gelir kaynakları ile ilgili olarak) yukarıdaki hüküm uyarınca bir merkez noktası teşkil etmektedir.

Örnek:
A kişisi aynı uzmanlık alanında, yazar olarak 4.000 EURO tutarında ve konuşmacı olarak 10.000 EURO tutarında gelir elde ediyor.

Bu uğraşlar bir gelir kaynağı olarak görülmelidir (sıkı bir ilişki). Gelir kaynağı içinde konuşmacı uğraşı daha ağır bastığından işyeri odası merkezi nokta teşkil etmemektedir ve bu yüzden vergi indirimine tabi değildir. 2022 beyannamesinden sonra iş yeri ödeneği gerekliliklerinin (broşüre bakınız) karşılanıp karşılanmadığı kontrol edilebilir.

Bir konuşmacı uğraşı buna karşın, yazar olarak yürütülen bir uğraşın açıkça doğrudan sonucu ise (''yazarın konuşmada hâlihazırda yazılı olarak kamuoyuna sunmuş olduğu düşüncelerini açıklamasından'' dolayı), burada iki farklı mesleki özellikten söz edilemez. Bundan dolayı konuşmacı uğraşından elde edilen gelirler, yazarlık uğraşı ile elde edilen gelirden fazla olsa da, yazarlık uğraşından dolayı bir işyeri odası hakkı mevcuttur.

Birden fazla gelir kaynağı: Bir işyeri odasının dışında bulunan merkez noktası

Her uğraşta da merkez noktası işyeri odasının dışında bulunuyorsa, harcamalar hiçbir gelir kaynağında vergiden düşürülemez.

Örnek:
B kişisi, politikacı ve öğretmen olarak uğraşı çerçevesinde bir işyeri odası kullanıyor. İşyeri odası mesleki özellikler açısından söz konusu farklı gelir kaynaklarının hiçbiri için bir merkez nokta teşkil etmez. 2022 beyannamesinden sonra iş yeri ödeneği gerekliliklerinin (broşüre bakınız) karşılanıp karşılanmadığı kontrol edilebilir.

Birden fazla gelir kaynağı: Bir işyeri odasının dışında bulunan merkez noktasına sahip uğraş ve bir işyeri odasında merkez noktası olan uğraş

Sadece merkez noktası bir işyeri odasında olan bir uğraş (gelir kaynağı) söz konusu ise işyeri odası için yapılan harcamalar göz önünde bulundurulur. Merkez noktasının işyeri odasının dışında bulunduğu bir uğraş için, işyeri odası için yapılan harcamalar göz önünde bulundurulmaz.

Örnek:

C kişisi, hakim (bağımsız değil) ve yazar (bağımsız) olarak uğraşı çerçevesinde bir işyeri odası kullanıyor.

İşyeri odası yazarlık uğraşı (gelir kaynağı) için bir merkezi nokta teşkil etmektedir ve bağımsız gelirler belirlenirken vergi indirimine tabidir.

İşyeri odası hakimlik uğraşı (gelir kaynağı) için bir merkezi nokta teşkil etmemektedir ve bağımsız olmayan gelirler belirlenirken vergi indiriminden faydalanamaz.

Fakat işyeri odası yalnızca yazarlık mesleğini icra etmek için kullanılmışsa ve eşit şekilde uygulanmışsa yazar olarak faaliyet gösterildiğinde kesintiler tamamen uygulanabilir.

Eğer C kişisi işyeri odasını hakimlik ve yazarlık uğraşının yanında konferanslar için hazırlık amacıyla kullanmış olsaydı, işyeri odası için yapılan harcamalar yazar ve konuşmacı olarak birlik teşkil eden gelir kaynağı çerçevesinde (ancak) yazarlık uğraşı ön planda olduğu takdirde vergi indiriminden faydalanabilirdi.

Birden fazla gelir kaynağı: Merkez noktasının bir işyeri odasında olması

Her gelir kaynağında bir işyeri odası için yapılan harcamalar göz önünde bulundurulur. Tutar bakımından çeşitli gelir kaynaklarının sınıflandırılması (diğer dayanakların eksikliğinden dolayı) gelir anahtarlarının ölçeklerine göre düzenlenmelidir.

Örnek:
D kişisi, yazar ve bilirkişi olarak uğraşı çerçevesinde bir işyeri odası kullanıyor.

İşyeri odası her iki farklı gelir kaynağının merkez noktasını teşkil etmektedir. Harcamalar farkı gelir kaynaklarına göre sınıflandırılmalıdır (gelir anahtarları ölçeğine göre).

İndirime tabi harcamalar

İşyeri odasının işyerine ait veya mesleki uğraşın merkez noktasını teşkil etmesi durumunda aşağıdaki harcamalar vergiden düşülebilir:

•  oransal olarak kira giderleri
• oransal olarak işletme giderleri (örn. ısıtma, ışıklandırma)
• oransal olarak mülki eşyalardaki aşınma amortismanı
• oransal olarak finansman giderleri (ancak ödeme miktarları değil, bunlar zaten amortisman yoluyla değerlendirilir)
• donanımsal araç ve gereç giderleri

Kâr vergisi:

İşletmeciler için katma değer vergisi indirimine yönelik, donanımsal araç ve gereçler de dahil olmak üzere eve dahil işyeri odasına ilişkin harcamalar için genişletilmiş bir seçenek mevcuttur.

İşyeri odasına ilişkin katma değer vergisi indirimi için aşağıdaki kıstaslar geçerlidir:

• gerçekte sadece (hemen hemen) işletme amacıyla kullanım
• uğraşın bir işyeri odasını zaruri kılması

Katma değer vergisi indiriminin miktarı, işyeri odasının kullanım alanının içinde bulunduğu evin kulanım alanının tümüne olan oranı göz önünde bulundurularak hesaplanmalıdır.

Örnek:
Bir evin toplam kullanım alanı 100 m²'dir. Bu evin içindeki işyeri odasının kullanım alanı ise 20 m²'dir.

Bu işyeri odası için kâr vergisi indirimi, bu ev için ödenen kâr vergisinin %20'si tutarındadır.